ปราสาทสังข์ศิลป์ชัย หรือปราสาทบ้านจารย์

ปราสาทสังข์ศิลป์ชัย หรือปราสาทบ้านจารย์

มีลักษณะเป็นปราสาทองค์เดียวหลังค่อนข้างใหญ่ แผนผังเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสย่อมุมสิบสอง ตั้งอยู่บนฐานสูงปัจจุบันหักพัง หลังคาทลายลงมาเหลือผนังบางส่วนและกรอบประตูด้านทิศตะวันออก สิ่งสําคัญของปราสาท หลังนี้คือ ทับหลังที่พบบริเวณด้านหน้า มีขนาดใหญ่กว่าที่พบทั่วไป คือ ขนาดยาว 2.70 เมตร สูง 1.10 เมตร และหนา 0.85 เมตร ตรงกลางสลักเป็นภาพพระอินทร์ทรงช้างเอราวัณท่าร่ายรํา พนมมือประกอบ แนวทับหลังตอนบนเป็นภาพเทพนมในซุ้มเรือนแก้ว 10 ซุ้ม เรียงกัน จากทับหลังที่เหลือให้เห็นในปัจจุบันมีลักษณะคล้ายกับทับหลังแบบเกาะแกร์ ดังนั้นปราสาทสังข์ศิลป์ชัยน่าจะสร้างขึ้นในช่วงพุทธศตวรรษที่ 15 นอกจากนี้ ยังพบเสาประดับกรอบประตูแปดเหลี่ยม จําหลักรูปฤาษีนั่งอยู่ภายในซุ้มบริเวณโคนเสาด้วย

ตํานานปราสาทสังข์ศิลป์ชัย

ณ เมืองหมื่นชัย ซึ่งปัจจุบันเป็นที่ตั้งของปราสาทหมื่นชัย ตําบลกระเทียม อําเภอสังขะ เรื่องเล่านั้นมีอยู่ว่า เมื่อก่อนนั้นมีกษัตริย์องค์หนึ่ง ชื่อกษัตริย์หมื่นชัย มีพระมเหสีหลายพระองค์ มเหสีเอกมีน้องสาวสวยมากแต่ถูกยักษ์ลักพาตัวไป ต่อมามเหสีเอกได้ให้กําเนิดพระโอรสออกมาพร้อมกับถือคันธนูออกมาจากท้องแม่ด้วย จึงตั้งชื่อว่าสังข์ศิลป์ชัย ภาษาเขมรเรียกสังข์ศรชัย มเหสีอีกองค์ก็คลอดลูกเช่นกันแต่คลอดออกมาเป็นหอยสังข์ นางอับอายมากจึงเอาไปซ่อนไว้ในกอกล้วย แต่ก็แอบไปดูบ่อยๆ ก็เห็นหอยเติบโตเองได้อย่างน่าอัศจรรย์ ต่อมาเมื่อพระโอรสทั้งสองโตขึ้นต่างก็เป็นคนมีฤทธิ์ทั้งคู่ ทั้งสังข์ศิลป์ชัยและเจ้าหอยสังข์มักแอบออกมาเล่นกันด้วยกันเสมอ จนพระบิดาสังเกตเห็นและแน่ใจว่าลูกของตนเป็นคนมีฤทธิ์ทั้งคู่ จึงได้ให้ทั้งสองเดินทางไปช่วยน้าสาวที่ถูกยักษ์ลักตัวไป ทั้งสองเดินทางไปเมืองยักษ์และได้ต่อสู้กับยักษ์จนได้รับชัยชนะและพาน้าสาวกลับเมืองได้เป็นผลสําเร็จ ต่อมาพวกยักษ์พยายามจะกลับมาแย่งตัวน้าสาวอีก ทั้งสองจึงเข้าต่อสู้ยักษ์จึงหนีกลับเมืองไป จากนั้นทั้งสองจึงได้เป็นเล่นนํ้าที่ห้วยสิงห์และปั้นรูปสิงห์เล่น ปัจจุบันจึงเรียกบริเวณนั้นว่าห้วยสิงห์ เมื่อบ้านเมืองสงบเรียบร้อย สังข์ศิลป์ชัยจึงได้พาน้องหอยสังข์มาสร้างปราสาทใหม่ อยู่ที่บ้านจารย์เรียกชื่อว่าปราสาทสังข์ศิลป์ชัยมาจนถึงปัจจุบัน

ที่ตั้ง

ตั้งอยู่ในหมู่ 1 บ้านจารย์  ตําบลบ้านจารย์  อําเภอสังขะ จังหวัดสุรินทร์

การเดินทาง

จากตัวเมืองสุรินทร์ ใช้ทางหลวงหมายเลข 214 สายสุรินทร์-ปราสาท ระยะทาง 28 กิโลเมตร ผ่านตัวอําเภอปราสาทไปเพียงเล็กน้อยถึงสี่แยกไฟจราจรให้เลี้ยวซ้ายไปตามทางหลวงหมายเลข 24 ทางไปอําเภอสังขะ เมื่อถึงหลักกิโลเมตรที่ 184-185 พบสามแยกให้เลี้ยวขวาไป 12กิโลเมตร เมื่อถึงบ้านจารย์ให้เลี้ยวซ้ายตรงไปจะผ่านวัดบ้านจารย์ ปราสาทสังข์ศิลป์ชัยตั้งอยู่ทางทิศเหนือ

อ้างอิง : กรมศิลปากร. ทำเนียบโบราณสถานขอมในประเทศไทย เล่ม 3 จังหวัดสุรินทร์, กรุงเทพฯ: กอง โบราณคดี กรม ศิลปากร, 2538.